با این حال، آنچه به عنوان هدف اصلى از یاد کرد فضائل و تاریخ زندگانى چنین بزرگانى نباید فراموش کرد، نزدیک کردن خود و جامعه به وضعیت مطلوب و آرمانى آنان است.

البته آن حضرت، خود نیز به این حقیقت اشاره داشته‏ اند که «شما نمى ‏توانید، چون من باشید». اما این واقعیت نمى ‏تواند و نباید ما را از نزدیک شدن به قله معرفت او باز دارد؛ چرا که حضرتش در ادامه فرموده است: «اما مرا با پارسایى، پاکدامنى، کوشش و درست کردارى خود یارى کنید.»

با این مقدمه، به نظر مى‏ رسد مرورى بر ضرورى‏ ترین درسهاى مولود کعبه براى امروز ما خالى از مناسبت نباشد.

۱- نخستین نیاز همیشه ما، بازگشت به سوى خدا و معنویت و پالایش روح از خودخواهى و بداندیشى است. امیرمؤمنان بار‌ها تاکید کرده است که قبل از هر چیز «عبدالله» و مطیع پروردگار خویش است و در راه خشنودى خالق، به رضایت هواداران و اطرافیان اهمیت نمى‏ دهد. در اوج سختى‏ هاى روزگار و یا گرفتارى‏ هاى حکومتى، لحظه‏ اى از یاد خدا غافل نمى‏ شود و نماز او مصداق تام معراج مؤمن و همنشینى او با خداست. نه کامیابى‏ ها و پیروزى‏ ها و نه ناکامى‏ ها و شکست ‏هاى ظاهرى، هیچیک، نتوانست رشته پیوند و محبت این بنده مخلص خدا را با محبوب خود پاره یا لرزان کند و همین سنگ بناى موفقیت ‏هاى او در دنیا و آخرت است که باید سرمشق همه ما و بویژه جوانان نیک سرشت باشد.

۲- درس دیگر حضرت، حضور فعال و مستمر در تمام صحنه‏ هاى زندگى اجتماعى است. او بطلان فرضیه تنافى زهد و پارسایى با حاکمیت و سیاستمدارى را چنان آشکار کرد که تا صبح قیامت هیچ عذرى براى حاکمان دنیا طلب و یا پارسایان گوشه‏ گیر باقى نگذاشت. آن حضرت از اوان نوجوانى تا آخرین لحظه زندگى شریف خود همواره در عرصه‏ هاى مختلف سیاسى و اجتماعى حاضر بود و خدمت به مردم را بخش جدانشدنى تکالیف الهى مى‏ دانست؛ گاه به عنوان شهروندى از شهروندان (که البته شایستگى هاى بى‏ نظیر او نادیده و حق مسلم او غصب شده است) و گاه نیز به عنوان فرمانرواى تمام سرزمین‏ هاى پهناور اسلامى. به این ترتیب پیروان آن بزرگوار و بویژه علماى دین هیچ بهانه‏ اى براى انزوا گزینى و بى‏ تفاوتى در برابر سرنوشت جامعه ندارند و در هر حال باید به آن بزرگوار اقتدا کنند.

۳- مهم‏ تر از اصل حضور در صحنه‏ هاى اجتماع، درسى است که امام على علیه‏ السلام درباره چگونگى حضور به همه ما آموخته‏ اند. آن عبد صالح عملاً به ما آموزش داده ‏اند که حتى در موقعى که از همه مناصب اجتماعى به دور هستیم، خیرخواهى و مصلحت‏ اندیشى براى نظام اسلامى را فراموش نکنیم؛ حتى اگر معتقد به جفا در حق خویشتن باشیم. ایشان در موارد متعددى تاکید کرده‏اند که تابع مصالح اسلام و نظام اسلامى بوده و در هر حال بیش از همه در اندیشه حفظ و اطاعت از آن هستند. این‌ها همه در زمانى است که او تنها به‏ عنوان یک شهروند خارج از دستگاه حاکمیت، مظلومانه زندگى مى‏کرد. در زمان فرمانروایى نیز تقدم عدالت درنظر او و تن ندادن به سازش‌ها و معامله ‏گرى‏ ها روشن‏ تر از آن است که نیازمند توضیح باشد؛ چنانکه گفته ‏اند او درهمین راه به شهادت رسید.

۴ – رعایت بیت ‏المال و دل نبستن به چرب و شیرین دنیا را مى ‏توان برجسته‏ ترین فصل کتاب زندگى اجتماعى آن حضرت نامید که مسوولان و زمامداران به آموختن آن از همه محتاج‏ترند. آن حضرت، نه در دوران غربت و دورى از جایگاه حاکمیت، که در اوج محبوبیت و قدرت است که مى‏ فرماید «دنیا را سه طلاقه کرده‏ ام» و در همان زمان است که کفش ‏هاى خود را پینه مى‏زند و سوگند یاد مى ‏کند که براى ریاست دنیوى به ‏اندازه آب عطسه بز هم ارزش قائل نیست. در همان زمان است که با دست اندازى فرزندان و نزدیکان خود به سوى امکانات عمومى به شدت برخورد مى‏ کند؛ حتى آنجا که این دست‏ اندازى‏ ها براساس شایستگى‏ ها و در همان اندازه‏ اى باشد که سایر مردم هم به آن دسترسى دارند.

داستان برخورد شدید او با دختر فرزانه‏ اش را که مانند همه مردم گردنبندى را از بیت‏المال به عاریت گرفته بود یا داستان پاسخ تکان دهنده به برادر نیازمندش، عقیل، را همه شنیده ‏اند و دیده ‏اند که او نه تنها به اتکاء قدرت و ریاستش فرزندان بى‏ همتاى خود را برمناصب حکومتى ننشاند و به بهانه اطمینان بیشتر، شبکه‏ هاى خویشاوندى را بر جان و مال مردم مسلط نکرد. او در عمل نشان داد که باید با کارگزاری که با استفاده از موقعیت خود به حج رفته بود، چگونه برخورد کرد و با مسوولى که در میهمانى ثروتمندان شرکت مى‏ کند و بر سفره رنگارنگ مى‏ نشیند، چه بایدکرد.

۵ – درس دیگر امام نخست ما، درباره هوادارى و هواخواهى است. آن بزرگوار نشان داد که همه ابراز ارادت‌ها به صاحبان قدرت براى رضاى خدا نیست! و به‏ همین جهت به مسوولان سفارش مى‏ کرد که به‏ دنبال جمع‏ کردن هوادار نباشند و براى جلب محبت نامحرمان به زجردیده‏ هاى فداکار بى‏ مهرى نشان ندهند و مخصوصا تلاش کنند تا گمراهان خودخواه، اما چرب زبان نتوانند خود را به آن‌ها نزدیک کرده و مؤمنان خیراندیش حقیقت‏ گو را از دور آن‌ها پراکنده کنند.

۶ – مردم‏گرایى و همنشینی با پابرهنه‏ ها را نیز باید از مولود کعبه آموخت و سفارش همیشگى او را نباید فراموش کرد که مى‏ فرمود همواره «دشمن ستمگر و یاور ستمدیدگان باشید». او مى‏ گفت: «زمامداران و روساى کشور باید در سختى معیشت و مشکلات شریک مردم باشند و به همین دلیل از دنیاى شما، به دو قرص نان و دو لباس کهنه و مندرس اکتفا کرده ‏ام؛ نه یک وجب زمین تصاحب کرده‏ ام و نه مالى اندوخته‏ ام». او نشان داد که ارزش آدمى به کثرت اموال و انبوه هواداران نیست و آنچه مى‏ ماند خدمت بى‏ چشمداشت به بندگان محروم خداست. سلامٌ علیه یوم ولد و یوم استشهد و یوم یبعث حیاً